Intelligence report 2021-2022
Spionage en inmenging bij de internationale instellingen in België zoals de Europese instellingen en de NAVO, worden vaak geassocieerd met grote machtsblokken. De dreiging kan ook uitgaan van kleinere, regionale mogendheden die er de nodige middelen voor inzetten. Dat schrijft het Intelligence report 2021-2022 van de Veiligheid van de Staat (www.vsse.be) en dat verwijst naar de recent in de pers verschenen inmengingsactiviteit bij het Europees Parlement. Het was het eerste dossier van die omvang, dat de VSSE ooit aan de Belgische gerechtelijke autoriteiten heeft doorgespeeld in dit kader. In deze zaak voerde de politie op 9 december 2022 op zestien plaatsen in Brussel huiszoekingen uit. Vier personen werden daarbij opgepakt en grote hoeveelheden cash geld werden in beslag genomen.
De strijd tegen inmenging behoort tot de wettelijke opdrachten van de VSSE en verwijst naar pogingen om met ongeoorloofde, bedrieglijke of clandestiene middelen beslissingsprocessen te beïnvloeden. Inmenging is momenteel een van de belangrijkste dreigingen tegen de interne veiligheid van ons land, omdat ze onze democratische instellingen ernstig onder druk kan zetten en het vertrouwen van de burger in de overheid en de democratie verder kan uithollen.
De crisis in Oekraïne noopte ons land tot de uitzetting van 21 Russische spionnen. Hun namenlijst werd zorgvuldig afgewogen en, samen met onze militaire partners, besproken met Buitenlandse Zaken. Ook de Europese Unie wees negentien inlichtingenofficieren uit. De Russische uitzettingsoperatie is één van de grootste sinds decennia, zowel voor ons land als voor de Europese Unie. In november 2021 wees de NAVO al eens acht Russische diplomaten uit waarop Rusland zijn missie bij de NAVO gesloten heeft. Deze acties betekenden voor de Russische inlichtingengemeenschap in ons land een zware klap en waren een duidelijk statement van ons land.
Het Intelligence Report komt ook terug op de aanhoudende inspanningen door China om zijn belangen in ons land op alle mogelijke manieren te ontwikkelen. De verstrengeling van onze economische activiteiten met China is aanzienlijk, ook in strategische sectoren. Om in de toekomst te voorkomen dat buitenlandse investeringen, onze nationale veiligheid in het gedrang zouden brengen, heeft ons land een screeningmechanisme uitgewerkt dat kandidaat-investeerders zal doorlichten en van kracht wordt in de zomer van 2023.
Salad bar ideology en jonge radicalen
De VSSE blijft vanzelfsprekend ook actief op het terrein van contraterrorisme en –extremisme. De toenemende dreiging van rechtsextremisme dat hand in hand gaat met anti-establisment-extremisme volgt de dienst op de voet. De afkeer tegen het ‘establisment’ kan potentieel gewelddadige proporties aannemen, zoals bleek in 2022 met het netwerk van de ‘doomsday preppers’ die zich wilden voorbereiden op het einde van de samenleving zoals we die nu kennen en aanzienlijke voorraden wapens en munitie hadden aangelegd.
Hun wereldbeeld is een salad bar van extremistische elementen, anti-overheidsextremisme, afkeer tegen het ‘establishment’ zoals politici, academici, de pers (de ‘mainstream media’), complotdenken.
De VSSE stelt ook vast dat de radicalisering steeds meer jongeren treft, een fenomeen dat waarneembaar is sinds het midden van het vorige decennium. Net als in de afkeer tegen de overheid was COVID hier onmiskenbaar een accelerator.
Het rapport maakt verder gewag van de hernieuwde aandacht voor georganiseerde misdaad. Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne: ‘Gezien de enorme groei van dit fenomeen, heb ik de Veiligheid van de Staat gevraagd om bijzondere aandacht te besteden aan de georganiseerde misdaad. De VSSE speelt een ondersteunende rol voor justitie en politie en komt in beeld wanneer de criminaliteit staatsondermijnend wordt en een bedreiging vormt voor de werking van onze democratische rechtsstaat.’
Een artikel in het rapport is gewijd aan de twee geslaagde terugkeeroperaties van kinderen en hun moeders uit de kampen in Syrië.
Verder komt de impact van de oorlog in Oekraïne aan bod. De VSSE heeft het gros van de veertigtal vrijwillige Belgische strijders bij hun terugkeer gedebrieft. Hoewel het niet illegaal is om als burger op vrijwillige basis te gaan vechten in Oekraïne, komt het de VSSE toe om te anticiperen op potentiële dreigingen. Tot nu toe hebben is er vanwege de terugkeerders geen impact op de veiligheid in ons land. We blijven aandachtig voor een kleine minderheid van hen.
Om alle taken beter te kunnen uitvoeren, is de Veiligheid van de Staat bezig met een forse groei. Francisca Bostyn, administrateur-generaal a.i. van de VSSE: ‘Met de uitbreiding naar 1000 medewerkers zullen we nog beter opgewassen zijn tegen de vele uitdagingen waarmee we geconfronteerd worden, onder meer vanuit onze positie als host nation service van de Europese instellingen. Maar nu al kunnen we zeggen dat de VSSE er echt wel staat en dat zeg ik in alle bescheidenheid. Samen met onze nationale en internationale partners hebben we bergen werk verzet.’
Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne: ‘Van bij de start van deze regering hebben we fors geïnvesteerd in mensen en middelen voor de Veiligheid van de Staat. Uit dit Intelligence Report blijkt duidelijk dat deze investeringen hun vruchten afwerpen. De VSSE boekte dit jaar verbluffende resultaten. Het grootste corruptieonderzoek op Europees niveau ooit. Stevige acties tegen buitenlandse spionnen en binnenlandse extremisten. Het is voor iedereen en zeker ook onze internationale partners duidelijk dat de Belgische inlichtingendiensten veel beter gewapend zijn. Nu in het nieuwe Strafwetboek spionage en buitenlandse inmenging ook strafbaar gemaakt worden, zal dit in de toekomst nog meer blijken.’